گرمایش جهانی و ستبرای نیمۀ زیرین هواسپهر

علیرغم اتفاق نظر اکثر دانشمندان بر وقوع پدیده گرمایش جهانی، شک و تردیدهایی در خصوص وقوع این پدیده محیطی از سوی برخی از دانشمندان مطرح می شود. آنان گرمایش جهانی را با این استدلال زیر سؤال می برند که دمای ثبت شده در ایستگاه ها شایستگی نمایندگی روند دما را ندارد؛ زیرا با گذشت زمان و افزایش جمعیت شهرها و نیرومند شدن جزیره گرمایی، دمای ایستگا هها بازتاب جزیره گرمایی است؛ نه گرمایش جهانی. برای رفع این شبهه، می توان موضوع را با رویکردی متفاوت ارزیابی کرد و به جای بررسی دما،گرمایش جهانی را از روی تغییرات ستبرای هواسپهر،ردیابی نمود. بدین منظور، داده های شبکه ای ارتفاع ژئوپتانسیل تراز هزار و تراز پانصد هکتوپاسکال نیمکره شمالی از  1357/10/11 تا 1392/10/09 به مدت 12782 روز از تارنمای  NCEP/DOE برداشت شد. نقشه های ستبرا برای هر روز  محاسبه و سپس نقشه میانگین ستبرای هر روز برای کل نیمکره فراهم شد. این محاسبات برای تمامی 12782 روز انجام شد و سری زمانی میانگین وزنی ستبرای هواسپهر نیمکره شمالی به دست آمد. سری مذکور علاوه بر نیمکره شمالی برای ایران نیز محاسبه و رفتار آن با سری های زمانی میانگین دماهای کمینه و بیشینه ایران ارزیابی شد. بررسیها نشان داد که طی دوره بررسی شده ( 1392- 1357) میانگین ستبرای نیمه زیرین هواسپهر نیمکره شمالی حدود 13 متر افزایش داشته است. سال 1377 نقطه عطفی در تغییرات ستبرای هواسپهر نیمکره شمالی است. در این سال جهشی در سری زمانی ستبرای هواسپهر نیمکره شمالی دیده می شود. بررسی ها نشان داد که تغییرات ستبرای هواسپهر نیمکره شمالی در تمامی عرض های جغرافیایی یکسان نیست. در مناطق حاره بسیار ناچیز و در عرض های جغرافیایی بالا، بسیار شدیدتر بوده، دارای روند افزایشی معنادار است. بررسی رابطه بین ستبرای هواسپهر نیمکره شمالی و ایران نشان می دهد که در طی دوره 35 ساله ستبرای هواسپهر ایران حدود 2/7 متر بیش از میانگین ستبرای نیمکره شمالی افزایش یافته است .سری زمانی دمای کمینه نسبت به دمای بیشینه رابطه بهتری را با سری زمانی میانگین ستبرای هواسپهر نیمکره شمالی نشان میدهد؛ در حالی که سری زمانی دمای بیشینه نسبت به دمای کمینه رابطه قو یتری با سری زمانی ستبرای هواسپهر ایران دارد. از سوی دیگر، بررسی سری دمای کمینه و ستبرای هواسپهر ایران نشان داد که رفتار دمای کمینه در قبل و بعد از سال 1371 تغییر یافته و این میتواند بازتاب دهنده افزایش وردش پذیری دمای کمینه در فاز دوم باشد. در مجموع بررسیها نشان داد که با هر درجه افزایش میانگین دما در ایران، حدود 17 متر بر ستبرای هواسپهر ایران افزوده شده است.